. Pir Sultan Abdal – Hayatı ve Eserleri
16. yüzyılda yaşamış Türk halk şairi, ozan. Asıl adı Haydar’dır. Yaşamının büyük bölümü Sivas’ın Yıldızeli ilçesinin Çırçır Bucağına bağlı Banaz köyünde geçti. Ölümünün, 1547-1551 ya da 1587-1590 arasındaki bir tarih olduğu sanılıyor. 16. yüzyılda Osmanlı’da baş gösteren bir çok ayaklanmayı desteklemiş, sosyal harekeketlenmeler ile ilgili fikirlerini şiirlerine yansıtmıştır. Bazı tarihçiler şiirlerinde geçen “Şah” kelimesinin İran Şahı’nı değil Anadolu Bektaşi Postnişinini temsil ettiğini belirtirler.
Pir Sultan, ağır idari uygulamalar altında ezildiğini düşündüğü Türk Toplumunun yeni bir yönetime de ihtiyaç duyduğunu çoğu kez şiirlerinde dile getirmiştir. Bu nedenle dönemin Sivas Valisi Hızır Paşa tarafından pek sevilmemiş, eskiden dost olan bu iki insan arasındaki ilişki zamanla husumete dönerek, Pir Sultan Abdal’ın Hızır Paşa tarafından idam edilmesiyle sonuçlanmıştır. Klasik Anadolu Alevîliğinin ideasını eserlerinde işleyen Pir Sultan Abdal, 16. yüzyıl Türk edebiyatının en önemli şairlerindendir. Bugün yazmış olduğu sözler bir çok sanatçı tarafından hala şarkı ve türkülerle icraa edilmektedir. Pir Sultan Abdal hem yaşamı, hem de şiirleriyle bir okul ve misyon sahibi olmuştur. İdamıyla da insanlardaki haksızlığa ve zulme karşı adalet duygularını harekete geçirmiştir.
Pir Sultan Abdal, halk arasında Yedi Ulular olarak bilinen Yedi Ulu Ozan’dan biridir. Alevi gelenekleri ile dergâh ortamında yetişti. Hak Muhammed Ali izinde yürüdü. Ana konuları, deyişler, nefesler, Hakk sevgisi, Ehl-i Beyt sevgisi, duazimam, ilahi aşk, tasavvuf ve sosyal uyarı niteliğindedir. Dolayısıyla bir derviş olarak toplumu irşat (İlmiyle ve aklıyla toplumu bilgilendirmiştir) etmiştir. Tekke ve tasavvufun kalıplarını aşıp geniş bir halk kesimine seslenebildi. Medrese öğrenimini Erdebil’de görmesine rağmen, diğer bazı halk şairlerinin tersine, Divan Edebiyatı’ndan hiç etkilenmedi.
HAKKINDA YAPILAN ARAŞTIRMA VE ÇALIŞMALAR:
– Sadeddin Nüzhet Ergun, Pir Sultan Abdal (1929)
– Abdülbaki Gölpınarlı ve Pertev Naili Boratav, Pir Sultan Abdal (1943)
– Ali Balım, Pir Sultan Abdal, Hayatı ve Şiirleri (1957)
– Cevdet Kudret, Halk Şiirinde Üç Büyükler II: Pir Sultan Abdal (1965)
– Erol Toy, Pir Sultan Abdal adlı tiyatro oyunu (1969)
– Cahit Öztelli, Pir Sultan Abdal – Bütün Şiirleri (1971)
– Memet Fuat, Pir Sultan (1977)
– Sabahattin Eyüboğlu, Pir Sultan Abdal (1977)
– Asım Bezirci, Pir Sultan – Yaşamı, Kişiliği, Sanatı, Etkisi, Bütün Şiirleri (1986)
– Mehmet Bayrak, Pir Sultan Abdal (1986)
– Muzaffer Uyguner, Pir Sultan Abdal – Yaşamı, Sanatı, Şiirlerinden Seçmeler (1989)
– Orhan Ural, Pir Sultan Abdal (1990)
– Battal Pehlivan, Pir Sultan Abdal (1993)
– Zeki Büyüktanır, Pir Sultan Abdal Destanı (1994)
– Memet Fuat, Pîr Sultan Abdal Yaşamı Sanatçı Kişiliği Yapıtları (2001)
– Esat Korkmaz, Pir Sultan Abdal – Üçüncü Ölmem Bu Hain (2005)
– Ali Haydar Avcı, Osmanlı Gizli Tarihinde Pir Sultan Abdal ve Bütün Deyişleri (2006)
– Ali Haydar Avcı, Bize de Banaz’da Pir Sultan Derler
– Öner Yağcı, Pir Sultan Abdal – Yaşamı ve Bütün Şiirleri
– Haydar Kaya, Pir Sultan Abdal – Yaşamı, Sanatı, Yapıtları
– Aytekin Özen, Susmayan Nefes – Pir Sultan Abdal adlı tiyatro oyunu (2007-2008) (2008-2009 sezonunda sahnelenmeye devam etmektedir)
– İbrahim Aslanoğlu, Pir Sultan Abdallar
– Ahmet Özdemir, Pir Sultan Abdal (2008)
– Hasan Aktaş, Yeni Türk Şiirinde Pir Sultan Abdal Okulu ve Misyonu, Yort Savul Yayınları, Edirne, 2006
– Hasan Aktaş, Çağdaş Türk Şiirinde Mutasavvıflar, Yort Savul Yayınları, Rize, 2009